Beltane 

Datum: rond 30 april 
Land / gebied: Wereld
Religie: Natuurgodsdienst - Pinksteren
Soort: landbouwfeest, vuurfeest, vruchtbaarheidsfeest

Veel oude gebruiken rond Pinksteren zijn tot de meiviering te herleiden. Beltane begint wanneer de zon op 30 april onder gaat. Beltane is een feest van vuur en luidt het begin van de zomer in. Vroeger werd het vee tussen deze vuren doorgedreven om het te reinigen van ziekten en om vruchtbaarheid te garanderen.

Beltane wordt traditioneel op de avond van 30 april gevierd (het wordt ook wel mei-avond genoemd). De astrologische datum verschilt echter per jaar (meestal rond 5 mei). De astrologische datum is te vinden door te bepalen op welke datum de zon 15° stier passeert. Beltane vinden we tegenover Samhain (1 november) op het wiel van het jaar. Je zou kunnen zeggen dat zij het jaar in helften verdelen. Beltane en Samhain  worden vaak als de belangrijkste feesten gezien. Beltane luidde het begin van de zomer in. 

De naam Beltane komt van het Ierse Bealtaine dat 'Bel-fire' (Bel-vuur) betekent, afgeleid van de God Bel. Bel (ook wel Beli, Belenus of Belanos genoemd) is de Keltische God van licht en genezing. Hij wordt 'de schijnende' genoemd.

Beltane begint wanneer de zon op 30 april onder gaat (bij de Kelten begon de nieuwe dag bij zonsondergang). Beltane is een feest van vuur. Na zonsondergang werden er overal vuren ontstoken. Vee werd tussen twee van zulke vuren door gedreven om vruchtbaarheid te garanderen. Beltane is, net als Imbolc en Ostara, een vruchtbaarheidsfeest.

Tijdens Beltane werd er om een met rode en witte linten versierde meipaal (een fallussymbool) heen gedanst.

Beltane was dan ook een seksueel gericht feest. Beltane was dan ook een feest van de liefde. Jonge stelletjes gingen deze nacht de velden en bossen in om de liefde te bedrijven. Dit om de vruchtbaarheid (symbolisch) over te dragen aan de velden en bossen. 

De huwelijken die tijdens Beltane gesloten werden golden voor één jaar en één dag. Dit om de vrouw te verzekeren van steun van haar man gedurende eventuele zwangerschap en de eerste paar maanden na de geboorte van het kind. 

Pinksteren

Datum: zondag 5 en maandag 6 juni 2022
Land / gebied: Wereld (Christenen)
Religie: Christendom

Overal in Europa werden door de eeuwen heen met Pinksteren wedstrijden gehouden, waarbij vaak naar de meiboom toe gerend of te paard gereden moest worden. De eerste die de meiboom bereikte werd uitgeroepen tot Meikoning of Pinksterbruidegom. Vaak had hij het recht een bruid of koningin te kiezen. Soms waren voorwerpen bovenin de meiboom gehangen en werd diegene koning of bruidegom die ze eruit wist te halen. Ook werd wel als wedstrijd te paard rond de akkers gereden. Boogschieten, kranssteken en andere sporten werden op veel plaatsen in Europa tijdens het Meifeest of met Pinksteren beoefend om uit te maken wie de Meikoning voor dat jaar zou worden.

In de loop der eeuwen zijn veel gebruiken rond de meibruiloft veranderd omdat hun betekenis in een christelijke en verstedelijkte samenleving niet meer begrepen werd. Vaak verdween de bruidegom en bleef alleen de Meibruid of Pinksterbruid over. 

 

Het rondgaan met de Pinksterbruid of Pinksterblom, zoals ze in Noord-Holland heette, werd in de loop van de 19e eeuw steeds meer een spel waarmee kinderen zich vermaakten. De Pinksterblom was gewoonlijk een meisje van een jaar of twaalf in haar mooiste jurk, omhangen met bellen en linten en een grote beugeltas in de hand, waarin de giften konden worden gedaan. Een grote krans van groene takken en bloemen, de pinksterkroon, werd meestal door twee andere meisjes boven haar hoofd gehouden. Maar de Pinksterbruid die we op Texel zagen, was alleen.

 

Luilak

Bij het voor het eerst naar buiten drijven van het vee, treedt altijd een zekere rivaliteit op. Degene die als eerste in de stal is of die het eerste met de kudde de zomerweide heeft bereikt, neemt een speciale plaats in. Hij krijgt een bepaalde naam of titel, die hij vaak het hele jaar behoudt. Ook degene die het laatste is, krijgt een titel, die vaak spot of minachting uitdrukt.

Het wedstrijdelement hebben we bij de meiboom al genoemd als manier om de levenskracht aan te wakkeren. De verliezer of de luilak die het laatst opstaat, vertegenwoordigt de afstervende vegetatie van het vorige jaar, terwijl de winnaar de vitale nieuwe vegetatie belichaamt.

 

In Silezië werd het vee tot in de twintigste eeuw met Pinksteren naar de zomerweiden gedreven. Op Pinksteravond gingen de herders met hun lange zwepen knallend door de dorpen. Het opwekken van de levenskracht met zweepslagen is een algemeen gebruik in vele landen en culturen. Op Eerste Pinksterdag werden de kudden naar de zomerweiden gebracht.

 

Op veel plaatsen in Noord-Nederland stond de dag vóór Eerste Pinksterdag bekend als Luilak-Zaterdag, terwijl plaatselijk ook wel Meiavond of de eerste meidag (Meiochtend) als Luilak gold. In zijn boekje Van Nederlandsche luilakken geeft D.J. van der Ven een overzicht van de in 1934 nog levende gebruiken op dit gebied. Vooral in de Zaanstreek en de dorpen rond de Zuiderzee was deze traditie diep geworteld.

 

Hoewel niet meer te achterhalen valt of luilakgebruiken ook in Nederland van oorsprong een herderstraditie waren, is het wedstrijdelement vaak nog wel duidelijk aanwezig. Op luilak is het zaak vóór dag en dauw op te staan om niet het risico te lopen als Luilak aangewezen te worden.

Bron: Circe wicca. Gebaseerd op :
Joke en Ko Lankester: De acht Jaarfeesten