Verzaakt u de duivel? Ik verzaak de duivel.
En alle duivelse toverij? Ik verzaak alle duivelse toverij.
En al duivels werk? Ik verzaak al duivels werk en woorden. 
Donar en Wodan en Saxnot en alle demonen die hun metgezellen zijn. 

 

Meer dan 25.000 jaar geleden was de mens volledig afhankelijk van de jacht om te overleven. Veel van de dieren waarop gejaagd werd, hadden hoorns. Hierdoor werd de God van de jacht vaak afgebeeld als een wezen met hoorns.

Een magisch-religieus ritueel ontstond toen een holbewoner een dierenhuid om zijn schouders drapeerde en een masker met een gewei opzette om de rol van de God van de jacht uit te beelden. Hiervan getuigen nog altijd grotschilderingen. In die tijd begon magie zich te vermengen met de eerste, nog onzekere stappen van wat later een natuurreligie zou worden. Naarmate de mens zich ontwikkelde, evolueerde ook deze religie op organische wijze, vooral in Europa. De God van de jacht kreeg in verschillende landen een andere naam. In het zuiden van Engeland werd hij Cernunnos genoemd, wat letterlijk 'de Gehoornde' betekent. In het noorden werd dit ingekort tot Cerne, en in andere regio’s Herne. De naam Pan, afkomstig uit de Griekse mythologie, werd ook gebruikt om naar de Gehoornde God van het woud te verwijzen. Deze god, vaak afgebeeld met een gehoornd hoofd en omringd door bladeren, staat ook bekend als de Groene Man (Green Man).

Met de opkomst van het christendom, dat steeds meer invloed kreeg, werden de goden van de oude religies door de nieuwe religie verguisd. Wat ooit als heilig en vredig werd beschouwd, werd nu afgeschilderd als duivels. Zo werden aanhangers van de oude natuurreligies bestempeld als ‘duivelaanbidders’. Op deze manier introduceerde het christendom het concept van de duivel, dat angst en verwarring bracht onder de mensen.

Bron: Hekserij zonder geheimen van Raymond Buckland

 

Deze formule, die we kennen uit een 9e eeuws handschrift werd in de middeleeuwen gebruikt bij het afzweren van het oude geloof en de aanname van het Christendom. Toch blijven er gedurende de middeleeuwen steeds berichten verschijnen dat priesters er voor dienen te zorgen dat de bevolking zich niet opnieuw overgeeft aan het heidendom.

Dat had ten dele te maken met het feit dat de geloofsovergang vaak eerder een politieke dan een religieuze achtergrond had. De eerste missionarissen maakten gretig gebruik van de mogelijkheden, hen door de paus geschonken om bepaalde elementen van het heidendom over te nemen. Voor hun prediking vertrokken ze liefst naar een van ouds bekende heilige plek omdat het volk gewend was hier bijeen te komen. Juist op die plek om proefondervindelijk aan te kunnen tonen dat de christelijke God machtiger was dan de Germaanse goden. Het volk kon immers niets tegen de nieuwe prediking verrichten.

In het volksgeloof werden veel elementen en plaatsen overgenomen die nog uit de heidense traditie stamden. Dat wil niet zeggen dat de bevolking nog daadwerkelijk in de oude heidense Goden geloofde, maar de grens tussen christendom en oude traditie was wel vaak erg smal. De Germanen en Kelten, die in de lage landen woonden, aanbaden verschillende aspecten van de natuur. Daarbij was vooral de vruchtbaarheid en de genezende kracht van de natuur van belang. Ook werden lokale goden en godinnen vereerd, die over het heil van de gemeenschap waakten. Wellicht waren dit voor een deel vergoddelijkte voorouders, waarvan men de verering uit eerdere perioden (bronstijd) nog voortzette. 

Pas met de komst van de Romeinen krijgen goden een meer menselijke gestalte, die ook als zodanig wordt afgebeeld. De Romeinen stelden de plaatselijke goden waar dat kon gelijk met hun eigen goden.

Voor deze goden werden stenen tempels gebouwd. Zulke tempels zijn onder meer opgegraven in Nijmegen, Cuijck (te zien op het ARCHEON) en te Empel bij

's-Hertogenbosch. Na de terugtocht van de Romeinen in de vierde eeuw blijft het enkele eeuwen duister. Wanneer we weer over schriftelijke bronnen beschikken, in de loop van de 8e en 9e eeuw is de kerstening in volle gang. christelijke missionarissen verwoesten heilige bomen, stenen en drinken uit/dopen in heilige bronnen. Blijkbaar was de verering van deze natuurlijke elementen gewoon door gegaan. 

Klik hier voor uitgebreid PDF bestand

Beluister de podcast van Judih Schuyf, Heidense Heiligdommen: Zichtbare sporen van een verloren verleden. van 12 oktober 2019.

Bron © Judith Schuyf.