Overname en Transformatie

De vroege monotheïstische tradities, zoals het oude Jodendom, onderhielden vaak een complexe en soms gespannen relatie met de omringende polytheïstische culturen. Terwijl profeten herhaaldelijk opriepen tot een strikte afwijzing van de aanbidding van andere goden, werden bepaalde elementen uit die culturen subtiel geherinterpreteerd om binnen een monotheïstisch kader te passen.
Een treffend voorbeeld hiervan is het geloof in spirituele wezens binnen een hiërarchische structuur. Wat in polytheïstische religies goden en godinnen waren, werden in het monotheïsme engelen, aartsengelen en andere hemelse dienaren. Deze wezens hadden geen goddelijke status op zichzelf, maar stonden volledig in dienst van één almachtige God. De uitgebreide engelenhiërarchie die beschreven wordt in het Boek van Henoch illustreert dit perfect. Het laat zien hoe concepten van hiërarchische spirituele werelden uit polytheïstische tradities werden overgenomen, maar vervolgens onvoorwaardelijk werden geplaatst onder de soevereiniteit van één God.

Symbolen en rituelen

Niet alleen spirituele concepten, maar ook symbolen en rituelen vonden een nieuwe betekenis in het monotheïsme. Elementen zoals tempels, altaren en offers, die al een centrale rol speelden in polytheïstische tradities, werden hergebruikt en omgevormd tot middelen om de ene ware God te eren. Bijbelse verhalen over de strijd tegen afgoden, zoals de Kanaänitische goden Baäl en Ashera, illustreren deze confrontaties. Ze tonen ook hoe religieuze ideeën vaak met elkaar vermengd raakten in een samenleving waarin polytheïsme en monotheïsme naast elkaar bestonden.

Samenvattend: de vroege monotheïstische religies namen niet alleen spirituele concepten maar ook culturele praktijken uit het polytheïsme over. Echter, deze elementen werden getransformeerd en ondergeschikt gemaakt aan het idee van één almachtige God, waarbij ze volledig hun polytheïstische oorsprong verloren.

De gevallen Engelen (wachters)

Moderne Verdeling van Aartsengelen over Windrichtingen.

In de westerse Bijbelcanon werden veel functies weggelaten, vereenvoudigd en aangepast, wat leidde tot een verschuiving in de rol en interpretatie van engelen. Waar deze wezens oorspronkelijk leraren en gidsen waren, maakten de kerk er engelen van die slechts gehoorzamen aan één god.  Vaak gebeurde dit om beter aan te sluiten bij het idee van één God en een beperkte hiërarchie binnen het engelenstelsel. Figuren die oorspronkelijk neutraal of zelfs positief werden gezien, zoals Lucifer en de Wachters, kregen in de christelijke interpretatie een negatieve connotatie. De lichtbrengers werden vijanden. Dit gebeurde omdat zij werden geassocieerd met het geven van kennis of kracht aan mensen, iets wat door de kerk als gevaarlijk werd beschouwd. Het bekende beeld van Lucifer als ultieme vijand is dan ook deels ontstaan door het demoniseren van een oudere figuur die licht of kennis bracht. In oudere religies werd zo’n figuur vaak juist gezien als een held of leraar. 

De misvatting rond de duivel

In polytheïstische religies, zoals Heidendom, de oude Griekse, Romeinse, Germaanse en Keltische tradities, bestond er geen concept van een "duivel" zoals die bekend is uit latere monotheïstische religies. Het idee van een enkele ultieme bron van kwaad die continu strijdt tegen het goede, is een kenmerk van het christendom (en in zekere mate van het zoroastrisme).

Wat bestond er dan wel? Gehoornde wezens of goden die vaak werden geassocieerd met de natuur, vruchtbaarheid, de jacht en wildernis. Denk bijvoorbeeld aan Pan (Grieks), Cernunnos (Keltisch), en bepaalde Germaanse natuurgeesten.

Deze figuren waren niet per definitie "kwaad", maar eerder ambivalent: ze konden zowel beschermend en voedend zijn als intimiderend of uitdagend.

In de vroege middeleeuwen hebben kerkelijke autoriteiten veel van deze gehoornde natuurfiguren gedemoniseerd. Ze werden door de kerk getransformeerd tot het negatieve beeld van de duivel, compleet met hoorns, bokkenpoten en een staart.

Belangrijk: De Ethiopische Bijbel benadrukt dat ieder mens beschikt over een vrije wil. Dit betekent dat slechte of rebelse daden nooit eenvoudigweg aan "de duivel" kunnen worden toegeschreven; de mens draagt altijd zijn eigen verantwoordelijkheid.

In de Ethiopische traditie, met name gebaseerd op het Boek van Henoch, is het verhaal van de val van de engelen veel gelaagder. De duivel (vaak aangeduid met de naam Sataniel of Satanel in sommige teksten) weigerde zich te buigen voor de mensheid (Adam) nadat God de mens had geschapen.

​De reden voor deze weigering was niet trots of afgunst, maar eerder een strikte naleving van de goddelijke hiërarchie.

Het beeld van een almachtige "Duivel" die de mensheid bedreigt, is een kerkelijke creatie die eeuwenlang werd gebruikt als middel om angst te zaaien en zodoende controle over mensen uit te oefenen. In de Ethiopische traditie bestaat het concept van Lucifer als "duivel" niet. Het kwaad wordt hier vaak omschreven als een verstoring van balans, in plaats van een op zichzelf staande demonische kracht. Ook in natuurreligies zien we een vergelijkbare gedachte: geen allesoverheersende vijand, maar eerder de noodzaak om balans te bewaren tussen tegengestelde krachten. De Ethiopische geschriften beschrijven geen grote "duivel" die de mens tot kwaad verleidt!

De naam Lucifer (ook wel Azazel genoemd) is afkomstig van het Hebreeuwse woord helel, dat in Jesaja 14:12 wordt vertaald als "stralende, zoon van de dageraad". Latere kerkvaders zoals Tertullianus en Augustinus interpreteerden deze passage symbolisch, als een verwijzing naar de gevallen engel (Satan). Hierdoor werd "Lucifer" in de westerse christelijke traditie synoniem met Satan. Tijdens de middeleeuwen vereenvoudigde de kerk dit concept verder: "Lucifer is de gevallen engel, hij is de Duivel, en hij verleidt de mens tot het kwaad." Deze simplificatie werd gebruikt om angst in te boezemen en machtsstructuren te versterken.

In de Ethiopisch-christelijke exegese wordt de westerse koppeling tussen "Lucifer" en "Satan" minder nadrukkelijk gemaakt. Toch bestaan er bijzondere verhalen over engelachtige figuren die in opstand komen, zoals beschreven in enkele apocriefe geschriften. In bijvoorbeeld het “Second” of “Third Book of Ethiopian Maccabees” wordt de duivel genoemd als een gevallen engel die weigerde te buigen voor Adam. 

Het omgekeerde pentagram, met de punt naar beneden, wordt vaak verkeerd begrepen. Het staat niet voor iets duivels, maar symboliseert juist rebellie en verzet. Het heeft dus niets te maken met Satan of demonische betekenis!

In de Ethiopische traditie ligt de nadruk op de collectieve aard van de val van de engelen. De duivel wordt gezien als de leider van deze rebellen, maar niet noodzakelijkerwijs als hun 'beschermer' in de traditionele betekenis van het woord. Het is eerder een hiërarchie van opstandelingen die samen verantwoordelijk zijn voor het brengen van zonde en chaos in de wereld.

Kortom, de Ethiopische Bijbel schildert de duivel niet als een eendimensionale bron van kwaad, maar als een complexe figuur. Zijn rebellie wordt toegeschreven aan een misplaatst gevoel van rechtvaardigheid en een weigering om de goddelijke orde, zoals die aan hem werd voorgesteld, te accepteren. Dit biedt een duidelijk contrast met de westerse theologische benadering.

Bovendien omvat de Ethiopisch-Orthodoxe traditie apocalyptische en legendarische teksten (zoals het “Conflict of Adam and Eve” in Ge’ez), waar Satan of vergelijkbare figuren een rol spelen. Echter, deze teksten ontwikkelen doorgaans niet de westerse symboliek van “Lucifer” zoals die in de christelijke traditie vaak wordt voorgesteld. 

Vergelijking tussen de Westerse en Ethiopische Traditie

Thema Westerse Traditie Ethiopische Traditie Lucifer in Jesaja 14:12 Vertaald als "Lucifer", geïnterpreteerd als Satan of gevallen engel Sterke kritiek op deze interpretatie; eerder gezien als poëzie of allegorie over Babylon Canon van de Bijbel Circa 66 boeken (Protestants), 73 (Katholiek) 81 boeken, inclusief Enoch, Jubilees, Meqabyan, etc. Figuur van een gevallen engel Lucifer ≈ Satan Verhalen bestaan (zoals in Meqabyan), maar geen overname van de westerse mythologie Engelen- en demonologie Traditioneel, maar minder uitgebreid Zeer uitgebreid, met werken als Enoch en Jubilees

Conclusie

De Ethiopische Bijbel onderscheidt zich door zowel de inhoud als de interpretatie. Waar de naam “Lucifer” in westerse tradities vaak direct aan Satan wordt gekoppeld, gebeurt dit in de Ethiopische traditie niet op dezelfde manier. De Ethiopische canon omvat apocriefe en aanvullende geschriften waarin een “gevallen engel” voorkomt, maar deze verhalen staan los van de westerse mythe die Lucifer gelijkstelt aan Satan. Bovendien ziet de oudste Ethiopische theologie het kwaad niet als het gevolg van een bovennatuurlijk wezen dat ons dwingt, maar eerder als een gevolg van menselijke keuzes en kennis.